Oktay Yivli’nin “Retrospektif Bir Haydar Ergülen Okuması: Kabareden Emekli Bir ‘Kızkardeş’” Eleştirisinin Yöntemleri

Oktay Yivli’nin, Varlık dergisinin Eylül 2015 sayısında yer alan bu yazısında; Haydar Ergülen’in 1995 yılında Oğlak yayınlarından çıkan ‘Kabareden Emekli Bir ‘Kızkardeş’’ (Lina Salamandre)  kitabından yola çıkılarak bir retrospektif okuması yapmaktadır. Retrospekif kelime olarak “geriye dönük” demektir. Bazen de “geçmişi hatırlayan, geçmişi ele alan, geçmişe yönelik” anlamları da taşımaktadır. Yivli, yazısının başında Haydar Ergülen’in “Hafız ile Semender” başlıklı yazısında gerçek bir kişi gibi sunulan Lina Salamandre kişisi üzerine bir soruştura başlatmaktadır. Ayrıca okuyucuya sorular yönelterek, okuyucunun metin karşısında uyanık olmasını sağlamaktadır.

"Peki, şiire sızan bu hikayeyi kim bilmektedir?”[1]

            Yivli bu okumayı retrospektif bir yaklaşım ile yaptığını en başından söylemektedir. Başta da belirtildiği üzere esere dönük bir eleştiri olduğu açık ve nettir. Eleştirinin, ilk şiirden başlayarak, devamlı olarak şiirin çözümlenmesi üzerine durulmaktadır. Yaptığı okumanın doğruluğunu saptamak adına, Ergülen’in yapmış olduğu birtakım alıntılara yer vermektedir.

            Berna Moran’ın Edebiyat Kuramları ve Eleştiri adlı eserinin ‘Yeni Eleştiri’ bölümünde;

“W. Schumaker’in dediği gibi eseri okurken belki bir özellik eleştiricinin dikkatini çekmiştir; eseri yorumlamak için bir varsayım belirmiştir kafasında. Bunun doğru olup olmadığını anlamak için eser üzerine dikkatle eğilmesi, metni, varsayımın ışığı altında incelemesi gerekir. Eser eleştiricinin buluşunu doğruluyorsa oturup makalesini veya kitabı yazar” [2]

bunları aktarmaktadır. Sadece yeni eleştiri yöntemini kullanmaktadır demek yazara haksızlık olacaktır. Zira yer yer diğer eserler ile bağlantılar kurarak benzerliklerini de ortaya çıkarmaktadır. Bu bağlamda Yivli metinlerarasılık metodunu da kullanmıştır;

            “Haydar Ergülen ‘Dişi Bir Serzenişin Şiiri’ başlıklı sunuş yazısında sözde Ruth Huntley’in Lina Salamandre için hazırlamış olduğu The Mysteries of The Pain kitabının önsözünden alıntı yapar. Aslında gerçek dünyada böyle bir kitap yoktur. Bununla birlikte Amerikalı kadın şair Emiliy Dickinson’ın ‘The Mysteries of Pain’ şiirine gönderme yapmaktan geri durmaz”[3]

            Başta da belirtildiği üzere, sorularla eleştirisine bir canlılık katan yazar, eleştirisinin başında bir bütünsellik amaçlamaktadır. Daha sonraki satırlarında şiirin retrospektif okuması adına, parçalara inildiği görülmektedir. Burada bir nebzede olsa yapısalcı yöntemi kullandığını söylemek mümkündür. Şiirlerden çıkarılan sözcükler üzerinden yeni çıkarımlar yapılmaktadır. Bunları şiirinin üzerine yayıldığı görülmektedir. Ayrıca yazar okuması sırasında bulduğu edebiyat kuramları hakkında da okura bilgiler sunmaktadır;

            “Almanların özdeşleyim kuramına uygun biçimde özneden nesneye, yani algılayan insandan edilgen saate aktarılmıştır.”[4]

            Yazarın yapmış olduğu bu okuma da asıl kullanılan kuram, Yivli’nin bir okur olarak şiirde verilen boşlukları doldurmasıdır. Bu da bize doğrudan alımlama estetiğine götürmektedir. Yazar, Ergülen şiirini bilinmeyenin yerine bilinen gerçekte olan bir bakış açısı koyarak yeni bir yön getirmiştir. Buradaki çıkarımlarını kullanarak, yeni bir metin kazandırmıştır.

            Kaynakça

            Moran Berna, Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İletişim Yayınları, İstanbul, 2010

          YİVLİ Oktay, Retrospektif Bir Haydar Ergülen Okuması: Kabareden Emekli Bir ‘Kızkardeş’,                           Varlık, S:1296 (2015),

               

---

[1] YİVLİ Oktay, Retrospektif Bir Haydar Ergülen Okuması: Kabareden Emekli Bir ‘Kızkardeş’, Varlık, S:1296 (2015), s.34

[2] MORAN Berna, Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İletişim Yayınları, 2014, s.209

[3] YİVLİ Oktay, Retrospektif Bir Haydar Ergülen Okuması: Kabareden Emekli Bir ‘Kızkardeş’, Varlık, S:1296 (2015), s.34

[4] Age.. s.35