Yusuf Alper’in “Psikodinamik Açıdan Abdülkadir Budak Şiiri ve ‘Kapalı Bir Açılım’” Eleştirisinin İnceleme Yöntemleri

Yusuf Alper; Varlık dergisinin Ekim 2015 sayısında yayınladığı bu eleştirisinde, Abdülkadir Budak’ın yetiştiği ortamın tasviri ve Budak’ın biyografisi ile başlamaktadır. Burada ağır basan kabullenici bir bakış açısı göze çarpmaktadır. Daha sonra, soru sorma metodu ile yazıyı aşma, bir sonraki bölüme geçme amacını taşıdığı oldukça ortadadır;“Şair oldu da zorlaşmadı mı?, Evde üç şairin olması dördüncü kişi için nasıl bir zorluktur?”[1]

Ayrıca; Haydar Ergülen’in Yusuf Alper için söylediklerini, sadece isim değiştirmesi yaparak, Abdülkadir Budak şiiri içinde söylemektedir. Necatigil’in Metin Altıok için yazdıklarını da aynı şekilde Budak’a uyarlamaktadır. Böylece eleştirisine metinlerarasılık metodunu da ilave etmektedir;

“O aktığı yeri iyi belirlemiş, sürekli yatağını genişletmeye ve derinleştirmeye çalışan bir ırmaktır. Onun her yeni kitabını ya da şiirini bambaşka yataklarda bulamazsınız. Değişmeden gelişen bir şiirdir onunkisi.”[2]

Ayrıca yazar ünlü psikanalistlerden olan Hanna Segal’den de bir alıntı kullanmaktadır. Bu alıntıyı da kendisine ait bir başka eserden yapmaktadır.

“Segal: Artistik dürtü özellikle Kleinci depresif konum ile bağlantılıdır ve iç dünyamızdaki hasarın onarımı veya kaybedilmiş nesnelerin (insanları demek istiyor) yeniden bulma gereksinimlerindendir.”[3]

Yazıda, A. Budak’ın şiirlerinden alıntılarda yapılmaktadır. Bu alıntılar üzerinden seçilen kelimeler ile bir şiir-hikâye kurulduğu görülmektedir. Ayrıca çıkarılan kelimelerin sayılarından yapısalcı bir çözümleme yapıldığı görülmektedir. Yusuf Alper’in yapısalcı çözümlemesi sadece sistemi ortaya çıkarmaya yönelik değildir, aynı zamanda yorum getirmeye çalışmaktadır.

Yazar, A. Budak’ın şiirindeki baba söyleminden yola çıkarak, psikanaliz bir eleştiri yöntemini kullanmaktadır. Bunun sonucunda da Budak’ın narsisistik travma yaşadığını iddia etmektedir:“Bu alıntılar ve genel olarak yazdıklarına bakıldığında A. Budak’ın ciddi bir narsisistik travma yaşadığını, bunun kaynağının da baba olduğu düşünülebilir.”[4]

Yazarın psikoloji terimlerini çok iyi bir şekilde kullandığı görülmektedir. Ele aldığı şairin şiirlerini, bu terimlerle özdeşleşen alıntılar yaparak yazıya bir plan getirmiştir. Yazarın şiirlerini yazdığı dönem ile kendi hayatında bulunduğu evreler arasında köprüler kurarak, yazının malzemelerini çıkarmıştır. Yazıda hem şiir kitapları kronolojik sırayla incelenmiş, hem de şairin yaşantısı kronolojik bir sırada aktarılmıştır.

Kolcu, Edebiyat Kuramları adlı eserinin ‘psikanalitik edebiyat kuramı’ bölümünde; ‘Bu kurama göre yazarın yaşadığı hayat, çocukluğu, eğitimi, çevresi, arkadaşları, hastalık ve nevrozları, ruhsal durumu, cinsel kompleksleri, bilinçaltı vb. sanat eserinin açıklanmasında, anlaşılmasında rol oynar’[5] diyerek konuya bir açıklama getirmektedir. Yazının en başında Yusuf Alper, yazarın çocukluğu hakkında bir şeyler bilmiyoruz dese de Budak’ın aile yaşantısı ve babası ile olan ilişkisini bilmektedir.  Şiirde bulduğu noktaları, bu hayat ile birleştirerek, eserlerin psikodinamik noktalarını ortaya koymaktadır. Bu çözümlemelerle birlikte sadece, şiirlerin psikanaliz çözümlemesi yapılmamış aynı zamanda şair hakkında yorumlamalar bulunmuştur:

“Budak şiirinin en temel özelliği özgün oluşudur. Onun şiirlerinin altından imzasını kaldırsanız da Budak şiiri olduğu anlaşılır. Bence bu sanatın olmazsa olmaz kurallarından biridir ve Budak bunu başarır. Orta yaş kuşağı Türk şairleri içinde imzası bu kadar belirgin olan çok az şair vardır.”[6]

Yazının tamamına bakıldığında; kitap takibi sırasında bir inceleme yapıldığı ortaya çıkmaktadır. Abdülkadir Budak’ın mevcut bulunan beş adet şiir kitabı kronolojik bir sıra izlenerek eleştiri/inceleme konusu edilmiştir. İncelemede örneklemlerin bolca kullanılmış ve bu örnekler üzerinden verilen imge-simge ilişkilerini açıklamak için yapısalcı bir eleştiri tercih edilmiştir. Yazının sonuna doğru; psikanalitik inceleme sonucunda, ‘şiirin öznesi şairin kendisi midir?’ sorunsalı üzerinde durulmaktadır ve birkaç çıkarım ortaya atılmaktadır.

Kaynakça

Alper Yusuf, Psikodinamik Açıdan Abdülkadir Budak Şiiri ve ‘Kapalı Bir Açılım’, Varlık Dergisi,                              S.1297

Alper Yusuf, Psikanaliz ve Aşk, Özgür Yay., İstanbul, 2012

Kolcu Ali İhsan, Edebiyat Kuramları, Salkımsöğüt Yayınları, Erzurum, 2010

Moran Berna, Edebiyat Kuramları ve  Eleştiri, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014

---

[1] Alper Yusuf, Psikodinamik Açıdan Abdülkadir Budak Şiiri ve ‘Kapalı Bir Açılım’, Varlık Dergisi, S.1297, s.86

[2] Age.. s.86

[3] Alper Yusuf, Psikanaliz ve Aşk, Özgür Yay., 2012, İstanbul, s. 91-125

[4] Alper Yusuf, Psikodinamik Açıdan Abdülkadir Budak Şiiri ve ‘Kapalı Bir Açılım’, Varlık Dergisi, S.1297, s.87

[5] Kolcu Ali İhsan, Edebiyat Kuramları, s.176

[6] Alper Yusuf, Psikodinamik Açıdan Abdülkadir Budak Şiiri ve ‘Kapalı Bir Açılım’, Varlık Dergisi, S.1297, s.90